نقش تبليغات صحيح در برابر هجوم رسانه اي بيگانه






امام خميني(ره): «مسأله تبليغات يك امر مهمي است كه مي‌شود گفت كه در دنيا در رأس همه امور قرار گرفته است، و مي‌توان گفت كه دنيا بر دوش تبليغات است... بايد با تبليغات صحيح، اسلام را آن گونه كه هست به دنيا معرفي نماييد... توجه داشته باشيد كه بالاترين چيزي كه مي‌تواند اين انقلاب را در اين جا به ثمر برساند و در خارج صادر كند، تبليغات است، تبليغات صحيح.»
در روز نخست تيرماه سال 1360هـ.ش، سازمان تبليغات اسلامي به فرمان امام خميني(ره) تاسيس شد. اين نهاد با هدف اعتلاي فرهنگ نغز و پربار اسلامي و تبلور حيات معنوي و تبيين و ترويج شاخص‌هاي اعتقادي فعال شد. سياستگذاري، برنامه‌ريزي، هدايت، ساماندهي، پشتيباني و نظارت بر تبليغات ديني مردمي، زمينه‌سازي براي يافتن نيروهاي مؤمن و تأسيس تشكل‌هاي لازم و برنامه‌ريزي و هماهنگي به منظور تقويت و هدايت مداوم انجمن‌هاي اسلامي، تلاش در جهت احياء و اشاعه معارف، فرهنگ و تاريخ تشيع از همه راههاي ممكن، با تاكيد بر وحدت تمام مذاهب اسلامي و حراست از آن با همكاري مراجع و نهادهاي ذيربط، تحقيق و بررسي در خصوص تبليغات سوء و تهاجم فرهنگي دشمنان و شناسايي و تحليل ترفندهاي تبليغي عليه اسلام و انقلاب اسلامي، انجام مطالعات راهبردي و بررسي‌هاي كاربردي در زمينه نيازهاي فرهنگي اقشار مختلف جامعه، بويژه جوانان و طراحي برنامه‌ها و شيوه‌هاي تبليغي نوين و اصلاح و احياي روش‌هاي سنتي در تبليغات اسلامي، تدوين و انتشار كتب و نشريات مناسب و ضروري، به منظور معرفي فرهنگ و تمدن اسلامي و تبيين مواضع انقلاب اسلامي و انجام پژوهش‌هاي لازم، به ويژه در زمينه نظام تربيتي و مباني سياسي – اقتصادي و فرهنگي حكومت اسلامي و حمايت از پژوهشگران متعهد و... از جمله فعاليت‌هاي اين سازمان است. اين روز به‌عنوان روز تبليغ و اطلاع‌رساني ديني نامگذاري شده است.
تبليغات، به معناي مجموعه اعمال گفتاري، نوشتاري، رفتاري و تصويري است كه به منظور نفوذ و تاثيرگذاري در شخصيت، افكار، عقايد و احساسات مخاطبان سازماندهي مي‌شود و براي جهت بخشيدن به آنان در راستاي هدف و مقصدي مشخص، هويت پيدا مي‌كند. تبليغات در بينش و فرهنگ اسلامي از جايگاه رفيع و ويژه‌اي برخوردار است.
بد از پيروزي انقلاب اسلامي، نهاد شوراي عالي تبليغات اسلامي در اول تيرماه 1360 به صورت نهادي منسجم، مستقل و وابسته به ولايت فقيه با اراده امام (ره) و به منظور پرداختن به امر تبليغات به وجود آمد. اين نهاد انقلابي در سير تكاملي خود در 14/1/1368 با دست خط مبارك امام خميني(ره) به سازمان تبليغات اسلامي تغيير نام يافت.

اطلاع‌رساني ديني، چالش‌ها و مشكلات

دنياى رسانه جهانى، امروزه با خلا اطلاع‏رسانى، افكار عمومى جهانيان را در چارچوب نيل به اهداف خاصى، هدايت مى‏كند و با بهره‏گيرى از امكانات «تكرار»، «گسترده‏» و «يكسويه‏» نظام اطلاع‏رسانى نوين را شكل مى‏دهند.‏
روز اول تيرماه هر سال، به عنوان روز تبليغ و اطلاع‌رساني ديني نام نهاده شده؛ عنواني كه تا به امروز آنچنان كه بايد توجه لازم و بايسته‌اي نشده است.
بدون ترديد «اطلاعات و اطلاع‏رسانى‏» يكى از عناصر مهم و اساسى تشكيل دهنده قدرت است. اين واقعيت را مردم مغرب زمين دريافته‏اند، اما كمى قبل از آن، قدرت‏هاى بزرگ، «غول‏هاى رسانه‏اى‏» را به عنوان وسيله‏اى مناسب براى اقناع افكار عمومى در راستاى اجراى قدرت سياسى، احيا كردند.
توليد انبوه ابزارهاى ارتباطى، ساخت پايگاه‏هاى عظيم اينترنتى و احداث صدها شبكه تلويزيونى و راديويى در دنيا، تنها با هدف انتقال صحيح و سريع اطلاعات، تجهيز نشده است، وراى فعاليت‏هاى اطلاع‏رسانى، هدايت‏خواسته‏ها و نيات سياسى نهفته است. دنياى رسانه جهانى، امروزه با خلا اطلاع‏رسانى، افكار عمومى جهانيان را در چارچوب نيل به اهداف خاصى، هدايت مى‏كند و با بهره‏گيرى از امكانات «تكرار»، «گسترده‏» و «يكسويه‏» نظام اطلاع‏رسانى نوين را شكل مى‏دهند.
هماهنگ‏سازى افكار عمومى مردم با نيات و اهداف نظام سياسى، يكى از دستاوردهاى عظيم و مؤثر اطلاع رسانى امروزى است. در كنار اين اطلاع‏رسانى در درون يك نظام سياسى، «اطلاع‏رسانى‏» نقش مؤثرى در هماهنگ سازى دولت‏هاى ديگر دارد. در نظام امروزى جهان و تلاش براى «جهانى‏سازى‏» همه عرصه‏هاى سياسى، فرهنگى و اقتصادى، جايگاه اطلاع‏رسانى، قابل تامل و تفكر است. گرچه بسيارى بر اين نظر هستند كه نقطه شروع جهانى‏سازى، از جهانى‏سازى گردش اطلاعات و جهانى‏سازى اطلاع‏رسانى است، ولى در عين حال نقش اطلاع‏رسانى در عرصه جهانى غير قابل انكار است.
اطلاع‏رسانى در واقع نقش اساسى در فرايند جامعه‏پذيرى دارد و به انسان‏ها القاء مى‏كند كه چگونه جهان را ببينند و آن را تفسير كنند. در ميان هزاران خبر و اطلاعات گسترده در شبكه‏هاى اطلاع‏رسانى جهان، به خوبى نقش «فرهنگ‏پذيرى‏» نمايان مى‏شود.
در فرايند اطلاع‏رسانى مستمر است كه انسان‏ها مى‏آموزند چه ملاك‏ها و معيارهايى را در زندگى فردى و اجتماعى به كار ببندند و از چه الگوها و روش‏هايى اجتناب نمايند. در مهندسى افكار عمومى به خوبى بر كاركردها و زمينه‏هاى اطلاع‏رسانى تاكيد مى‏شود و در سايه گردش اطلاعات هدف‏مند است كه افكار عمومى در مسير «خواست قدرت‏» شكل مى‏گيرد.
«قدرت‏» با تشديد يا تخفيف يا حتى طرد داده‏ها و اطلاعات، زمينه‏هاى بهره‏بردارى را از آن در حوزه‏هاى متفاوت سياسى، اقتصادى و فرهنگى براى خود محفوظ مى‏دارد. از اين روست كه «گزينش و انتخاب‏» در اطلاع‌رسانى معنا و مفهوم مى‏يابد.
در ميان هزاران داده اطلاعاتى و گزاره‏هاى خبرى كه از طريق شبكه‏هاى مختلف خبرى و اطلاعاتى در دنيا رد و بدل مى‏شود، جايگاه رسانه‏هاى كشورهاى اسلامى ناچيز است.
اطلاع‏رسانى انفعالى و ضعيف رسانه‏هاى كشورهاى اسلامى، فضا را براى كشورهاى ديگر فراهم ساخته است تا با بهره‏گيرى از خلا اطلاعات، به ارائه اطلاعات «هدف‏مند» بپردازند و كشورهاى اسلامى را در مقابل اطلاع‏رسانى فعال و هدف‏مند، منعطف نمايند. چه بسا هزينه‏هاى سياسى، اقتصادى و حتى فرهنگى بازتاب اطلاع‏رسانى هدف‏مند ديگر رسانه‏ها، بيش از هزينه اطلاع‏رسانى كشورهاى اسلامى نيز باشد. گردش اطلاعات در ميان كشورهاى اسلامى نيز به سختى و بعضا با سوء گمان همراه است.
عدم اعتماد كشورهاى اسلامى از يك سو و عدم شناخت جايگاه مؤثر و وسيع اطلاع رسانى در دنياى امروز، گردش اطلاعات را ميان آنها ضعيف ساخته است و از اين رو شهروندان كشورهاى اسلامى به رسانه‏هاى بزرگ و غول‏هاى رسانه‏اى غرب روى مى‏آورند و در تعامل با آن، با اطلاعات و اخبار هدف‏مند و هدايت‏شده اي، مواجهه مى‏شوند كه در بدو نظر شناختن ماهيت هدايت‏شده و هدف‏مند اين رسانه‏ها مشكل است. لذا با قبول داده‏ها و اطلاعات ايشان، خواسته يا ناخواسته، سوژه اعمال قدرت سياسى قدرت‏هاى بزرگ مى‏شوند.
گرچه در قالب «سازمان كنفرانس اسلامى‏» تلاش‏هايى براى اطلاع رسانى ميان كشورهاى اسلامى صورت گرفته است، اما اين تلاش‏ها نتوانسته است در برابر غول‏هاى رسانه‏اى امروز دنيا، تشخصى پيدا كند.
حال نه تنها مردم كشورهاى اسلامي نياز مشترك به داده‏ها و اطلاعات سريع و صحيح دارند، بلكه مردم ساير نقاط جهان نيز حداقل نسبت‏به اخبار و اطلاعات جهان اسلام، منتظر واكنش فعال رسانه‏هاى كشورهاى اسلامى هستند، ولى به لحاظ كمبود امكانات اقتصادى و نبود تكنولوژى مدرن، اطلاع‏رسانى به سختى صورت مى‏گيرد و غول‏هاى رسانه‏اى با شكل‏دهى به افكار عمومى، راه ارائه اخبار و اطلاعات رقيب را مسدود يا حداقل با مشكل مواجهه مى‏كنند.
امروزه كمتر كسى به كار آيى و اثر بخشى اينترنت، رسانه‏هاى جمعى شنيدارى و تصويرى، ترديدى دارد; اما نبود يك احساس مشترك و درك همگانى از واقعيت‏هاى اطلاع رسانى در جهان اســلام، بــاعث گرديده است كه سيرهجوم اطلاعــات و داده‏هاى هدف‏مند و هدايت‏شده از ســـوى غول‏هاى رسانه‏اى دنيا، افزايش يابد و افكار عمومى مردم كشورهاى اسلامى را با انعطاف و ضعف مواجهه سازد.
يكى از مهم‏ترين آثار سوء اطلاع‏رسانى يكسويه و تهاجمى غول‏هاى رسانه‏اى جهان، تهى كردن «هويت‏» ملى و ديني كشورهاى اسلامى است. رسانه‏هاى گروهى دنيا با القاى ارزش‏ها و هنجارهاى مورد نظر، تلاش مى‏كنند ارزش‏هاى بومى و ملى و مذهبى كشورهاى اسلامى را از درون تهى و ارزش‏هاى فرهنگى خود را جايگزين سازند.
در بسيارى از خبرها خصوصا اخبار مربوط به تحولات كشورهاى اسلامى، القاى برداشت‏خاص و نگرش هدف‏مند به اين مسايل، قابل مشاهده است. برخورد انفعالى با پديده اطلاع‏رسانى، ضمن ايجاد «بحران هويت‏» در كشورهاى اسلامى، زمينه را براى «بحران مشروعيت‏» فراهم مى‏سازد. در بحران مشروعيت، شهروندان، مشروعيت‏حاكمان سياسى را به چالش مى‏كشند. مشروعيتى كه مى‏توانست ريشه در هنجارها، ارزش‏ها و فرهنگ سياسى هر كشور داشته باشد، در اثر ارتباطات يكسويه و اطلاع‏رسانى هدف‏مند، در دستگاه فرهنگى خاص تعريف مى‏شود كه سازگارى چندانى با فرهنگ ملى و بومى نمى‏تواند داشته باشد. در اين شرايط است كه كشورهاى اسلامى براى غلبه بر «بحران مشروعيت‏» هزينه‏هاى سياسى و حتى اقتصادى‏اى را متحمل مى‏شوند كه مى‏توانستند با هزينه كردن بخشى از آن، با افزايش مكانيسم‏هاى اطلاع‏رسانى صحيح و سريع، راه نفوذ مخاطرات سياسى را مسدود كنند.
از اين رو بهره‏گيرى از نظام ارتباطات جهانى در اداره امور سياست داخلى و خارجى، در شكل‏گيرى افكار عمومى مطابق با اهداف و برنامه‏هاى كشورهاى اسلامى تاثير بسزايى دارد.
به هر ميزان بتوان بر قدرت «رسانه‏اى جهانى‏» تسلط پيدا كرد، به همان ميزان در مسير تامين منافع ملى و خواست‏هاى عمومى كشور توفيق حاصل مى‏شود. بديهى است كه گردش اطلاعات و نظام اطلاع‏رسانى ميان كشورهاى اسلامى بايد براساس اصول منطقى و گرايش‏هاى تامين منافع عموم كشورهاى اسلامى مبتنى گردد، تا ضمن حفظ اعتماد و اطمينان به گزاره‏هاى خبرى، سدى محكم در برابر هجوم رسانه‏هاى جهانى تبديل شود.
منبع: روزنامه اطلاعات